کمیسیون‌های تخصصی در نخستین مجلس شورای ملی

برپایی نخستین دورۀ مجلس شورای ملی و ورود منتخبان ملت به عرصۀ قانونگذاری کشور، برخی نخبگان حاضر در مجلس را به ضرورت تفکیک نمایندگان در کارگروه‌های تخصصی ـ که کمیسیون خوانده می‌شد ـ متوجه کرد. کمیسیون‌ها از مهم‌ترین ارکان اداری مجلس اول بودند که لوایح و طرح‌های مختلف را پیش از ارائه در صحن عمومی مجلس، بررسی می‌کردند تا با ایجاد شرایط مناسب، زمینه‌های تصویب یا رد موارد قانونی را فراهم آورند. در این میان، دو عامل مهم می‌توانست بر کارکرد کمیسیون‌ها تأثیر بازدارنده داشته باشد: یکی آن‌که، نمایندگان برخی از حوزه‌ها ـ بنا به دلایلی چون دوری از مرکز و یا کارشکنی حکمرانان مخالف مشروطه ـ در واپسین روزهای مجلس اول به تهران رسیدند؛ بدین ترتیب، نه‌تنها تعداد نمایندگان در برپایی بعضی کمیسیون‌ها کافی نبود، بلکه این کمیسیون‌ها با کمبود نیروی متخصص مواجه می‌شدند. دومین عامل، کوتاه‌بودن مدت زمان نخستین دورۀ مجلس شورای ملی و مشکلات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی نمایندگان در آن دوره بود. این مقاله به این مسألۀ می‌پردازد که با توجه به شرایط زمانی و اوضاع آشفتۀ زمان برپایی مجلس اول، میزان شناخت، دریافت و گسترۀ تخصص نمایندگان تا چه حد بر کارکرد و نتیجه عملکرد کمیسیون‌ها تأثیر گذاشت؟ بر اساس روش تحلیلی در تحقیق تاریخی، این پژوهش انجام شده و از نتایج آن بر می‌آید که به دلیل کم‌تجربگی و آگاهی کم نمایندگان از مباحث مطروحه در کمیسیون‌ها، بسیاری از مشکلات و مسائل همچنان باقی ماند و تا حد قابل توجهی موجب بروز مشکلات دیگر به‌ویژه اتلاف وقت، کندی روند بررسی مباحث مطروحه و تأخیر در تصویب قوانین موضوعه گردید.