حق، عدالت و جامعه

 عدالت به دلیل اینکه همیشه از والاترین آرمانهای انسان است, از مهم ترین واژه ها و مفاهیم مورد بحث در علوم اجتماعی و اقتصادی است. البته بحث های اندیشه ورزان درمورد عدالت از ابتدای مراحل تفکر بشر وجود داشته است؛ اما همچنان گستره و ژرفای آن رو به افزایش است و به خاطر تنوع و گستردگی آرا, در مورد توافق بر آن, چه از جنبه اجرایی و چه به لحاظ مفهومی, چشم انداز روشنی وجود ندارد.یکی از مباحث مورد مناقشه در حوزه عدالت این بحث است که آیا عدالت امری است که ناظر به فرایندهاست و در حیطه اقتصاد به قوانین, مقررات و تنظیم روابط میان عاملان در فعالیت اقتصادی, کسب درآمد, مالکیت محصول کار و تلاش افراد (فرایند محوری) مربوط است و یا وضعیت به دست آمده از تحقق فرایندها را بررسی می کند و سپس نتیجه نهایی صادر می کند؟هر دو طرف مساله, در میان اندیشمندان و اقتصاددانان غرب طرفدارانی دارد؛ اما به نظر می رسد که دیدگاه اسلام به لحاظ مبانی درباره حق و عدالت فراتر از اینهاست.این مقاله به بررسی و تعیین چنین ابعادی از مفهوم عدالت از دیدگاه اسلام می پردازد؛ بنابراین در ابتدا برخی تعاریف عدالت و تحولات آن مطرح می شود و سپس با توجه به مفهوم حق, تاثیر واقعی (غیر قراردادی) آن را بر عدالت و عدالت اجتماعی پیگیری می کنیم.